Friese boerderijen in beweging: presentatie NHL en lezing Paul Borghaerts

Zondagmiddag 2 oktober 2016 waren er in het Frysk Lânboumuseum in Earnewâld twee belangwekkende presentaties over de eeuwenlange ontwikkeling van de traditionele boerderijen in onze provincie. Voorafgaand aan de presentatie van een door NHL-studenten gemaakte 3D-animatie met de verschillende typen boerderijen van 2000 jaren geleden tot heden hield Paul Borghaerts een inleiding over zijn onderzoekswerk en enkele interessante resultaten daarvan. Ruim 50 bezoekers woonden de presentaties bij.

Borghaerts toonde het publiek verschillende boerderijvormen die elkaar in de afgelopen eeuwen in deze provincie hebben opgevolgd. Hij liet zien hoe schaalvergroting in afzet en productie sedert het begin van de zestiende eeuw tot voortdurende ontwikkeling van het boerenhuis en schuur heeft geleid.

De aanvankelijk alom voorkomende langhuisboerderij met vrijstaande kapberg dan wel hooischuur werd in dat proces opgevolgd door een gebouw waarbij de veestalling, de hooiopslag en de werkruimte onder één groot en hoger dak werden gebracht. Zo ontstond de boerderij van het kop-romp type. In die ontwikkeling werden ook de bintwerken groter. Het daarvoor benodigde bouwhout werd gehaald uit Scandinavische landen, Duitsland, Polen en de kleinere Baltische staten rond de Oostzee. Met behulp van door hem zelf uitgevoerd dendrochronologisch of jaarringenonderzoek probeert hij er achter te komen wanneer de bomen die voor een gebint zijn gebruikt tot op het jaar precies is gekapt en waar het hout vandaan kwam.

Deze techniek, in combinatie met zijn onderzoek in oude archieven zoals de Nedergerechten die in veel streken in Friesland vanaf 1511 voorhanden zijn, alsmede zijn nauwkeurige opmetingen van de houtconstructies levert veel nieuwe inzichten op die een grote stap vooruit betekenen in het boerderijenonderzoek in Friesland. Ook presenteerde Borghaerts enkele belangwekkende nieuwe vondsten van houtsoorten, houtouderdom en bouwvormen, die hij recent aan zijn kennis van de ontwikkeling van de Friese schuur kon toevoegen.

“Door te kijken waar je normaal niet zoekt in huis en schuur”, aldus Borghaerts, trof hij in een boerderij die staat op de plek van een voormalige kloosterboerderij in Winsum een rond 1690 hergebruikt eikenhouten bint aan, die hij kon dateren op 1563. Ook meldde hij dat hij zeer recent een boorstaal kon nemen uit een zeer oude eiken staander in een schuur bij Spannum, die hij nog niet heeft kunnen dateren maar waarvan hij vermoed dat deze wel eens ouder kan zijn dan het jaar 1500. Voor hemzelf en voor ons als publiek blijft het onderzoek van Paul Borghaerts dus een spannende ontdekkingstocht door de ontwikkelingsgeschiedenis van de Friese schuur.

3D-animatie Friese boerderijtypen

Als leerproject van de opleiding Communicatie en Multimediadesign van de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden (NHL) hebben negen studenten van die opleiding in negen maanden tijd een vijftal op een beeldscherm af te spelen animaties gemaakt die Friese boerderijtypen in meer dimensies tonen van de terpentijd tot aan vandaag de dag. Twee van hen, Petra Hoekstra en Sander Winter legden uit hoe zij daarbij te werk zijn gegaan. Het is de bedoeling dat deze bewegende beelden met name kinderen een indruk geeft hoe verschillende soorten boerderijen in elkaar zitten en hoe ze er van binnen en buiten uitzien.

Er is keuze mogelijk uit vijf animaties om te bekijken. Men kan kennis maken met een boerderij uit de terpentijd, met een Friese langhuisboerderij, met een kop-hals-romp boerderij, met een stjelpboerderij en met een recente ligboxenstal.

Als kijker sta je naast de boerderij, loopt er omheen, wandelt door stal en huis en je vliegt er overheen als een vogel. Tegelijkertijd vertelt een boer uit die tijd van alles over het werken en leven in die boerderij. Afgezien van enkele zaken die nog aanpassing vergen, is dit al een prachtige animatie. Een aanraak-beeldscherm waarop dit alles is op te roepen en te zien is, moet uiteindelijk zeker een plaats krijgen in een museum. Afgaande op de enthousiaste reacties van het publiek kan deze 3-D animatie van de boerderijtypen die Fryslân kent en heeft gekend een groot succes worden.

Gepubliceerd: dinsdag 4 oktober 2016