Boerderijbouw in Greidhoeke en Bouhoeke

Samenvatting

Sjoerd Otto Burggraaff, oud-directeur van Burggraaff Bouw in Franeker, verzorgde op 12 november 2023 in de volle zaal van het Fries Landbouwmuseum voor bijna tachtig aanwezigen een boeiende lezing over boerderijbouw in Greidhoeke en Bouhoeke tussen 1860 en 1960.

In het eerste deel van zijn lezing schetste hij de vijf generaties Brüne en Burggraaff die, beginnend als klein bouwbedrijf in het dorp Lollum, sedert halverwege de 19de eeuw een geleidelijk groeiend Fries bouwbedrijf hebben gehad. Vooral in de periode 1860-1960 bouwden zij talrijke boerderijen van het traditionele type in Fryslân. Hoe het bouwproces zich voltrok vormde de kern van zijn verhaal. Een verhaal dat met talrijke beelden van bouwtekeningen en het werk op de bouwplaats werd geïllustreerd.
Veel bouwopdrachten kwamen voort uit herbouw van een door brand verwoeste boerderij. Voor de aannemer, die meestal ook als ontwerper optrad, moest eerst bekend zijn hoeveel geld er beschikbaar was voor de nieuwbouw. Het overleg met de verzekeraar vormde daarbij een heel belangrijke stap. Het eigenlijke bouwproces begon daarna met het op eigen terrein ‘prefab’ maken van het hele gebint. Het bouwhout kwam meestal per schip of praam. Het hout van de ‘bynten’ was bij hen meestal Amerikaans ‘Oregon pine’. Op eigen terrein aan het vaarwater werd het zware bouwhout volgens de aangegeven maten op de bouwtekening ‘prefab’ gemaakt. Dit pasgemaakte pakket hout ging dan per schip en praam, later ook over de weg, naar de bouwplaats, waar het in elkaar werd gezet. Daar was een belangrijk evenement het ‘byntrjochtsjen’, het spannende en gevaarlijke oprichten van de zware constructie die liggend op de grond in elkaar was gezet. Bij het gebint rechtopzetten werd de nodige mankracht ingezet met allerlei slimme hijstechnieken. Daarna volgde de afbouw met een grote bouwploeg van wel twintig man. Met unieke foto’s legde Burggraaff uit hoe dat in zijn werk ging.

 

 

In het tweede deel van de lezing presenteerde Burggraaff drie voorbeelden van boerderijen die door zijn pake en zijn heit zijn gebouwd in respectievelijk 1928, 1947 en 1955.
In 1928 bouwden zij in Loon op Zand (NB) een enorme Friese stelpboerderij voor 120 stuks vee die de naam Heidelust ging dragen. Hoe zij deze grote opdracht buiten de provincie aanpakten, werd in woord en beeld uit de doeken gedaan. Het in Lollum pas gemaakte bouwpakket ging per schip van Lollum naar Brabant, waar het uiteindelijk met wagons van het plaatselijke lokaalspoor naar de plek is gebracht waar deze boerderij zou worden opgericht. Met verschillende foto’s werd getoond hoe dit buitenprovinciale avontuur verliep.
In 1947 bouwde het bedrijf de kop-hals-romp boerderij Groot Lammema bij Minnertsga. Dit was een van de grootste boerderijen in onze provincie. Bijzonder was dat deze boerderij met gelijmde houten spanten is gebouwd. In de naoorlogse jaren was het bijna onmogelijk om aan zwaar bouwhout te komen. De toen gebouwde grote schuur is in 2010 afgebroken en vervangen door een eigentijds modern bedrijfsgebouw. Het oude voorhuis bleef echter wel behouden.

 

 

Het derde voorbeeld dat de spreker liet zien was de in 1955 door hen gebouwde Wibranda State in Hichtum, in opdracht van de adellijke familie Schwartzenberg thoe Hohenlansberg. Burggraaff heeft als bijzondere herinnering aan de bouw van deze boerderij dat hij met zijn broers toen de hele schoolvakantie de ‘juffers’ voor het dak heeft geschild. Tegenwoordig is het een hobbyboerderij.
Gedurende tweemaal een half uur wist Burggraaff het publiek te boeien. Vervolgens kwamen er nog vele vragen en reacties uit de zaal, waarbij de antwoorden min of meer een derde halfuur extra uitleg vergde. In de zaal waren op tafels vele originele bouwtekeningen te bewonderen. Op drie panelen langs de zaalwand waren bovendien ook nog vele foto’s van bouwprojecten opgesteld. Al met al dus een geslaagde lezing.
Jacob van der Vaart

Openingsbeeld: Met tien man wordt het draaghout omhoog getrokken.